San-Jose kabuklubiti [Quadraspidiotus perniciosus (Comst.) (Hemiptera: Diaspididae)]

 San-Jose kabuklubiti [Quadraspidiotus perniciosus (Comst.) (Hemiptera: Diaspididae)]

Tanımı, yaşayışı ve zarar şekli 

    

San-Jose kabuklubitinin dişileri, kanatsız olup, oval yapılı ve limon sarısı renktedir. Üzeri esmer bir kabukla örtülüdür. Ergin erkek ise kanatlıdır. Dişilerin kabuğu yuvarlak, ergin öncesi dönemdeki erkeklerin kabukları ise uzunca oval ve siyah gri renktedir.

San-Jose kabuklu bitinin yeni doğan hareketli larvaları, 0.2–0.3 mm boyunda ve limon sarısı rengindedir. Üç çift bacağı ve antenleri vardır. Birinci dönem larvaların kabuklarının tepe noktası, tam ortadadır. Kışı, bu dönemde geçiren larvaların kabukları daha koyu renklidir. İkinci dönem larvaların kabuğunun üzerinde, ikinci bir halka oluşur. Üçüncü dönem ve ergin dönemdeki dişilerin üzeri, 1.7–2 mm çapında, esmer renkli ve hafif şişkin kabukla örtülüdür. Erkek ve dişiler, ikinci larva döneminden itibaren farklılaşır. Erkek kabukları oval şekilde olup, 0.7 mm boyunda ve 0.2 mm enindedir. San-Jose kabuklubiti kışı, ağaçların gövde, dal ve gözlerin üzerinde birinci dönem larva halinde geçirir. Zararlı, şubat sonu-mart başına doğru, beslenerek zarar yapmaya başlar. Bir süre sonra olgunlaşan bireyler çiftleşir ve çiftleşen dişiler, 10–15 gün sonra yeni hareketli larvalarını doğurmaya başlarlar.  

Şekil 1. San-Jose kabuklubiti’nin: a) Bireyleri b) Larva çıkışı 

İlk hareketli larvalar, bölgelere bağlı olarak, mayıs sonu-haziran başında görülmeye başlarlar. Temmuz ayında doğurma sona erer. İkinci dölün larva çıkışı, temmuzun ikinci yarısında başlar ve eylül ortasına kadar sürer. Üçüncü dölün çıkışı ise eylülde başlar ve iklim koşullarına bağlı olarak, aralık ayına kadar devam edebilir. Bir dişi, 73–287 adet hareketli larva doğurur. San-Jose kabuklubiti, yılda 2–3 döl verir. San-Jose kabuklubiti, ağaçların gövde, dal, sürgün, meyve, yaprak ve tomurcuklarında özsuyu emmek suretiyle zarar yapar. Emgi sırasında bitkiye toksik maddeler salgılar. Yaşlı ağaçlarda önce yaprakların dökülmesine neden olur. Daha sonra dallar kurumaya başlar. Hatta ileri aşamada, ağaçları tamamen kurutabilir. Zararlının bulunduğu dalın kabuğundan, boylamasına bir kesit alındığı zaman, kan kırmızımsı renginde emgi lekeleri görülür. Bu zarar şekli, San- Jose kabuklubitinin tanınması için önemli bir özelliktir. Meyvelerde, zararlının beslendiği yerlerde, kırmızı lekeler oluşur. Bu lekeler, meyvelerin pazar değerini düşürür.

Şekil2.San-Jose kabuklubiti’nin: a) Şeftali dalındaki zararı b) Daldaki zarar ile kabuk altındakı kırmızımsı emgi lekeler

Parazitoit ve predatörleri 

Mücadelesi 

Kültürel Önlemler 

• San-Jose kabuklubiti ile bulaşık olan bahçelerde toprak işlemesi, sulama, gübreleme, budama ve diğer kültürel tedbirler zamanında ve uygun olarak yapılmalı, 

• Kış ilaçlamasından önce budama yapılmalı, budama artıkları bahçeden uzak ve çıkan larvaların ağaçlara ulaşamayacağı bir yere imha edilmeden bırakılmalıdır. Böylece zararlının içinde veya kabuğu altında kışı geçiren parazitoitler korunmuş olur,

• Bahçe tesis edilirken, temiz fidan kullanılmalı, 

• Bulaşık ağaçlardan alınan destek sırıkları, temiz ağaçlara kullanılmamalı, 

• Bahçe kenarında, zararlının konukçusu olan bitkiler varsa, onlarda ilaçlanmalıdır.

Biyolojik Mücadele 

Encarsia perniciosi isimli parazitoit, Marmara, Ege ve Karadeniz Bölgeleri’nde bulunan ve doğal olarak %31’in üzerinde etkili olan önemli bir faydalıdır. Bu tür ve diğer doğal düşmanlar korunmalı ve faydalılar teşvik edilmelidir. Ayrıca E. perniciosi, kitle halinde üretilip salınmak suretiyle, biyolojik mücadelede kullanılabilir. Bunun için San-Jose’nin çok yoğun olduğu bahçelerde, faydalılara yan etkisinin az olması nedeniyle bir kış ilaçlaması yapılarak, zararlının popülasyonu düşürülmelidir. E. perniciosi salımı yapılan veya faydalıların faaliyetinin yüksek olduğu bahçelerde, diğer zararlıların mücadelesinde kullanılan ilaçların, faydalılara zararsız veya az zararlı seçici ilaçlar olmasına dikkat edilmelidir.  

Kimyasal mücadele 

Kış mücadelesi: San Jose kabuklubiti yoğunluğunun çok fazla (sıvama) olduğu bahçelerde, kışlık yağlar kullanılarak, kış mücadelesi yapılmalıdır. İlaçlama, şeftali ve nektarin ağaçlarının kış uykusunda olduğu dönemde ve en geç gözler uyanmadan iki hafta öncesine kadar yapılmalıdır. İlaçlama sırasında, hava sıcaklığı 5ºC’in üzerinde olmalı ve yağış olmamalıdır. 

Yaz mücadelesi: Ağaçların çiçeklenme döneminden sonra kontroller yapılarak, San-Jose kabuklubitinin hareketli larvalarının çıkması (yavrulaması) izlenir. Hareketli larvalar çıkmaya başladığında birinci, bundan 20 gün sonrada da ikinci ilaçlama yapılmalıdır. Birinci dölden sonra, kontrollere devam edilmeli ve yoğunluğun bulunduğu bahçelerde, ikinci ve gerekiyorsa üçüncü döllere karşı da ilaçlama yapılmalıdır. Bu zararlıya karşı, ağustos ayından itibaren ilaçlama yapılmamalıdır. Meyve fidanlıklarında, meyve bahçelerinde olduğu gibi uygulama yapılmalıdır.  

Kaynak: ŞEFTALİ VE NEKTARİN ENTEGRE MÜCADELE TEKNİK TALİMATI